ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

Ο Παύλος Μελάς ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού, γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη, πρωθυπουργού της Ελλάδας. Γεννήθηκε στη Μασσαλία της Νότιας Γαλλίας .

Σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων απ' όπου αποφοίτησε σαν ανθυπολοχαγός του πυροβολικού το 1891. Συμμετείχε από τους πρώτους στο Μακεδονικό κομιτάτο για την εμψύχωση του απογοητευμένου ελληνικού πληθυσμού της Μακεδονίας και σε αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Έτσι από τον Φεβρουάριο του 1904, ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, για να μελετήσει την κατάσταση.

Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου  και μπήκε  στην Μακεδονία σαν  ζωέμπορος με το όνομα "Πέτρος Δέδες".

Στις 18 Αυγούστου όταν όλα ήταν έτοιμα κατά το σχέδιο και ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, επικεφαλής σώματος  35 μόλις ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους και μπήκε  στα Μακεδονικά εδάφη με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού .

Πληροφορήθηκαν όμως οι Τούρκοι από διάφορους καταδότες για τον ερχομό και τη δράση του Παύλου Μελά και τον καταδίωξαν με πολυάριθμο τουρκικό απόσπασμα. Παρά τις συνεχείς διώξεις του Οθωμανικού στρατού, ο Παύλος Μελάς άρχισε ν΄ αποδεκατίζει τις βουλγαρικές ομάδες. Όμως στις 13 Οκτωβρίου 1904, βρισκόμενος στη Στάτιστα (το σημερινό Μελά) και προδομένος από  βουλγάρικη συμμορία περικυκλώθηκε από Τουρκικό απόσπασμα 150 ανδρών. Μετά από δίωρη λυσσαλέα μάχη διέταξε αιφνίδια έξοδο μπαίνοντας επικεφαλής των ανδρών του. Στην επιχείρηση αυτή τραυματίσθηκε θανάσιμα  . Η τελευταία του φράση πριν ξεψυχήσει ήταν: "Βούλγαρος να μη μείνει".

Ο Παύλος Μελάς είναι υπόδειγμα γενναιότητας και αυταπάρνησης για την απελευθέρωση της πατρίδας στην ελληνική ιστορία.

Μετά το θάνατο του η δράση των Ελληνικών δυνάμεων έγινε πιο έντονη, περιορίζοντας τη δράση των Βούλγαρων κομιτατζήδων, και επιτυγχάνοντας την ένωση Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας με την Ελλάδα.